körelmiş yapılar ne demek?

Körelmiş yapılar, evrime göre, canlılarda zaman içerisinde işlevsizleşerek iz halinde kalmış yapılardır. Bazı körelmiş organlar, zamanla ev sahibi organizmalar tarafından asıl işlevlerinden farklı görevlerde kullanılacak şekilde evrimleşebilirler.

Hayvanlarda

Körelmiş yapılara hayvanlar aleminde yaygın olarak rastlanır. Darwin, "Vücudunun bir parçası gelişmemiş veya temel halinde kalmamış bir yüksek hayvana rastlamak neredeyse imkansızdır," demiştir.¹

Balinalarda ve Cetacea takımının diğer üyelerinde vücudun arka kısmında gömülü bacaklar bulunur.² Bunlar karada yaşayan atalarından miras kalmıştır.³

Yılanların artık bel kemiği, köpek başparmağı, yengeçlerin arka ayaklarının arasındaki küçük kuyruğu ve kör hayvanlar ile uçamayan kuşların kanadı (Deve Kuşu, Emu ve Penguen gibi) da sayılabilecek diğer körelmiş organlar arasındadır.

İnsanlarda

Apandis, ince bağırsağın kalın bağırsağa açıldığı bölgede yerleşen parmak şeklinde kör bir uzantıdır. Tavşan ve at gibi hayvanlarda selülozun sindiriminden sorumludur. İnsanda apandisitin görevleri konusunda net bilgiler olmamakla birlikte biliminsanları arasındaki yaygın kanı, insan apandisin evrimsel süreçte yavaş yavaş yok olduğu yönündedir.⁴
Kuyruk Sokumu Kemiği, pelvis tabanını oluşturan kaslar için bir tutunma bölgesi olarak işlev görür.
Kulak kasları, iç ve dış kaslar olmak üzere ikiye ayrılır. Bu kaslar toynaklıların ve yırtıcı etoburların kulak kepçelerini hareket ettirmelerine yarar, insanlarda ise kulak şeklinin oluşması için gereklidirler.
Plantaris kası, insanlarda proprioseptif fonksiyonlar için özelleşmiş bir kastır.
Yirmiyaş Dişi, beslenme alışkanlıklarının değişmesi nedeniyle daha az kullanılan çenelerin yeterli genişliğe ulaşamamasına bağlı olarak bazen problem oluşturabilmektedir.
Erkek Memesi, memelerin tek işlevi olan yavruyu emzirme, sadece dişiler tarafından gerçekleştirilmesine rağmen aynı doku erkeklerde de bulunur. Bu durum, embriyolojik bir gerekliliktir. Zira erkek ve dişi bireylerin her ikisi de aynı otozomal kromozomlara sahiptirler. İki cinsi farklı kılan şey, erkeklerin bir Y kromozomuna sahip olmasıdır.
Plica Semilunaris, taşıdığı bol miktarda bez sayesinde gözü koruyucu bir sıvı üretmektedir.

İnsanlarda birtakım genlerin de körelmiş olduğu savunulmuştur.

Kaynakça

Orijinal kaynak: körelmiş yapılar. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Darwin, Charles (1859). On the Origin of Species by Means of Natural Selection. John Murray: London. ↩
Bejder L, Hall BK (2002). "Limbs in whales and limblessness in other vertebrates: mechanisms of evolutionary and developmental transformation and loss". Evol. Dev. 4 (6): 445–58. ↩
When whales had legs Scientificamerican.com. Erişim: 24 Mart 2012. ↩
While the specific functions of the human appendix remain unclear, there is general agreement among scientists that the appendix is gradually disappearing from the human species over evolutionary time. ↩